Malumatfuruş #31 “Straw Man Fallacy”
Türkiye Tarlalarında Neden Korkuluk Yok?
Pek çok mantık hatalarından ve yanılgılarından bahsettik, bu türlerden biri olan Tarla Korkuluğu Yanılgısına geldi sıra. Özellikle siyasi ve polemik içeren konulardaki tartışmalarda yaygın olarak kullanılmakta olan bu mantık hatasından genel olarak bahsetmek gerekirse: Argümanın temel yapısı, A Kişisinin bir iddiada bulunmasından, B Kişisinin iddianın çarpıtılmış bir versiyonunu yaratmasından (“Saman Adam — Tarla Korkuluğu”) ve ardından B Kişisinin A Kişisinin orijinal iddiasını çürütmek için bu çarpık versiyona saldırmasından oluşur.
Vikipedi’deki tanımsa şöyle diyor:
Korkuluk mantık hatasında ilk önce tartışılan kişinin iddiası gizlice değiştirilir ve karşı taraf farklı bir şeyi savunuyormuş gibi gösterilir. Sonrasında korkuluk mantık hatasını kullanan kişi kendi yarattığı argümanı çürütür. Bu şekilde karşı tarafın argümanı çürütülmüş gibi gözükür. Bu tür argümanları kullanan kişilerin karşı tarafa değil de “korkuluğa” saldırdığı söylenir.
Çoğu zaman, çarpıtılmış yorum, orijinal iddiayla yalnızca uzaktan ilişkilidir. Karşıt argüman, iddianın yalnızca bir yönüne odaklanabilir, onu bağlamından çıkarabilir veya abartabilir.
Tarihçesi
İnsanlar birbirleriyle tartışmaya başladığından beri Korkuluk Yanılgısı tartışmaları var. Aristoteles, MÖ 300'lere kadar bu tür argümanların örneklerini kaydetti, ancak nispeten yakın zamana kadar resmi olarak bir yanlışlık olarak kabul edilmedi. Sosyal teorisyen Stuart Chase, ilk olarak 1956 tarihli Guides to Straight Thinking (Doğru Düşünceye Yönelik Kılavuzlar) adlı kitabında Korkuluk Yanılgısını gayri resmi bir safsata (yanılgı) olarak tanımladı. Resmi bir yanılgının aksine gayri resmi bir yanılgı, bir mantık hatasından ziyade bir akıl yürütme hatasıdır. Bu haliyle, saman adam argümanı tamamen mantıklı ve geçerli bir argüman olabilir, ancak orijinal önermeden farklı bir noktayı çürütmeye çalıştığı gerçeği hatalıdır. Direkt olarak hatanın kendisini çürütmeye çalışır.
Korkuluk Türleri
Bir korkuluk kullanırken karşıt bir görüşü bozmanın sayısız yolu vardır. Bunu yapmanın yaygın yolları şunlardır:
- Rakibin argümanını aşırı basitleştirmek, genelleştirmek veya abartmak.
- Rakibin argümanının sadece birkaç belirli yönüne odaklanmak.
- Rakibin argümanının bazı kısımlarını bağlam dışında alıntılamak.
- Bazen rakibin duruşunu desteklemek için kullanılan, ancak rakibin aslında kullanmadığı uç noktalara veya aşırı görüşlere karşı tartışmak.
Buna ek olarak, insanların, rakiplerinin orijinal ifadesindeki küçük ayrıntıları değiştirmek kadar önemsiz olabilen ya da rakiplerinin ilk etapta hiç öne sürmediği tamamen uydurma iddialar üretmek kadar büyük olabilen, sıradan argümanlar oluşturmasının başka yolları da vardır.
Tüm bu tekniklerin ortak bir yanı vardır: hepsi, saldırıyı kolaylaştırmak için karşıt duruşu bozan etki içerir. Bu haliyle, saman adam argümanlarının söylemde tanınması nispeten basittir. Esasen, birinin duruşu ile rakibinin saldırdığı duruş arasında bir uyumsuzluk olduğunu fark ettiğinizde, bu bir samancının kullanıldığının açık bir işaretidir. Bununla birlikte, pratikte, özellikle samancıyı kullanan kişi ne yaptığını biliyorsa, bu tür bir argümanın kullanılıp kullanılmadığından emin olmak veya bunu fark etmek bazen zor olabilir.
Korkuluklar Bir Gün Canlanırsa Kendimizi Koruma Taktikleri
Bir korkuluğa nasıl karşı konur? Çarpık argümanlara karşı savunmasızlığımızı en aza indirmenin en iyi yollarından biri, yanlış yorumlamaya mümkün olduğunca az yer bırakan açık ve kesin bir dil kullanmaktır. Bu, rakibimizin duruşumuzu bozmasını daha zor hale getirir ve bunu yapmaya kalkışırsa bizim de duruşumuzu düzeltmemizi kolaylaştırır. Bununla birlikte, bu savunma hali birinin bize karşı korkuluk kullanma riskini azaltırken eğer biri gerçekten kullanmak isterse bu tür bir argümanı kullanmasını hiçbir şey engelleyemez, bu nedenle bir korkuluk argümanının kullanımına nasıl yanıt verileceğini bilmek önemlidir.
Genel olarak, kullanabileceğimiz üç ana strateji vardır:
- Korkuluğu Göster:
Rakibimize, argümanlarının neden yanlış olduğunu ve orijinal duruşunuzu nasıl bozduğunu açıklayarak, korkuluk kullanımı konusunda farkındalığınızı gösterin. Sundukları çarpık duruşun başlangıçta önerdiğinizle aynı olduğuna neden inandıklarını gerekçelendirmelerini isteyerek onları savunmaya geçirebilirsiniz; ikisi farklı olduğu için, rakibiniz ya argümanının geçersiz olduğunu kabul etmek zorunda kalacak ya da daha sonra saldırabileceğiniz daha yanlış akıl yürütme kullanarak haklı çıkarmaya çalışacak.
- Korkuluğu Görmezden Gel:
Rakibinizin sunduğu (yani korkuluk) argümanımızın çarpıtılmış versiyonunu görmezden gelmeyi seçebilir ve orijinal konumumuzu savunmaya devam edebiliriz. Bu, bazı durumlarda etkili olabilir, ancak korkuluğa odaklanmaya devam ederlerse, tartışmanın ilerlemesini sağlamak ve savunamıyor izlenimi vermemek için burada belirtilen diğer iki teknikten birini kullanmamız gerekebilir.
- Korkuluğu Onayla:
Bazı durumlarda, duruşumuzu savunurken bir korkuluğu kabul etmemiz gerekebilir veya onay gerekebilir, yani orijinal duruşumuzu savunmak yerine, duruşumuzun çarpıtılmış versiyonunu savunmaya başlayabiliriz. Bununla birlikte, bu rotada ne kadar uzun süre gidersek, geri dönüp rakibimizin yanlış akıl yürütmesine dikkat çekmenin o kadar zor olacağını unutmamakta yarar var. Çünkü korkulukta sunulan argümanı savunarak onu kendi duruşumuz olarak kabul etmiş oluyoruz.
Genel olarak, bir korkuluk argümanı karşı çıktığı duruşu bozduğu için yanıltıcıdır. Tamamen mantıksal bir perspektiften ona karşı koymanın doğru yolu bu çarpıtmaya işaret etmektir. Bu aynı zamanda çoğu durumda korkuluğa ve rakibe karşı koymak için en etkili seçimdir, ancak korkuluğu görmezden gelerek ya da kabul ederek alternatif bir yaklaşım kullanmanın daha iyi olduğu bazı durumlar söz konusu olabilir.
Örnek 1
Örneğin, İki arkadaşın yemek siparişi konusunda karar vermeye çalıştıklarını hayal edelim.
A kişisi: Hadi birazdan ‘Lahmacun’ veya ‘Pide’ sipariş edelim.
B kişisi: Pizza olsun lütfen.
A kişisi: Bu Türk Yemeklerine karşı düşmanlığın nedir?
B kişisi: ???????
B kişisi asla lahmacundan veya pideden nefret ettiğini söylemedi, sadece pizzayı tercih ettiğini söyledi. A kişisi, argümanının lahmacun ve pideye karşı olduğunu varsaymış ya da öyleymiş gibi yapmıştır. Şimdi B kişisi, Lahmacundan nefret etmediğini iddia etmelidir — bu da tartışmanın gidişatını tamamen değiştirir.
Örnek 2
Gençler, saman adam tartışmalarında uzmandır. Gençler, yetişkinlerle konuşmalarının ayrıntılarını öğrendikçe, bir tartışmanın yönünü kontrol etmeyi denerler.
Ebeveyn: Saat 22.00 da yatakta olacaksın.
Genç: Ama film saat 21.00'da başlayacak.
Ebeveyn: Yarın sabah okula gideceksin, bu yüzden 10:00'da yatakta olman gerekiyor.
Genç: Filmi kaçırıp arkadaşlarımın benimle dalga geçmesini istiyorsun! Benim mutluluğum senin umrunda değil!
Bir yetişkini ana tartışmadan uzaklaştıran her şey, tipik bir genç için bir kazanç olarak kabul edilecektir. Ebeveynin bir sonraki yorumu “Mutluluğunu önemsiyorum” gibi savunma amaçlıysa, genç konuşmayı istenmeyen yatağa girme saatiyle lehine çevirmiştir.
Örnek 3
Tartışmalarda kurunun yanında yaşı yakmayı, linç etmeyi hayat tarzı olarak benimseyenlerin elinden kurtulmak hiçte kolay değil.
A kişisi: X şehrinde yapılanları duydun mu?
B kişisi: Duymadım.
A kişisi: X şehri tam bir yobaz yuvası zaten.
O topluluktan birkaç kişinin yaptığı bir olayı topluluğa mal etmek çok büyük bir hatadır.
Nihayet
Tarla Korkuluğu argümanını tanıyanlar için argümanla karşılaşıldığı zaman durum sinir bozucu bir hal alabilir ve onu tanımayanlarıysa bir sorunun çözümü hakkında yanlış sonuçlara götürebilir. İlk başta tanımlamak ve anlamlandırmak zor olabilir, ancak bu yanılgı çok yaygın bir fenomendir. Çoğu insan, hararetli tartışmalar sırasında dikkatli dinlemenin önemini vurgulayan Tarla Korkuluğu yanılgısına düştükleri için suçludur.